2017-03-30
NIE BĄDŹ zielony w temacie AUTYZMU
Zbliża się 2 kwietnia- Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Jak co roku w wielu zakątkach Polski odbędą się tego dnia różne akcje. To ważne, aby one miały miejsce. I to ważne, aby w ich przekazie było coś więcej niż tylko „niebieskie” symbole, aby tworzony zwykle przez świat neurotypowy uświadamiający przekaz zwracał uwagę na prawdziwą istotę zjawiska. Zawiera ono w sobie bowiem znacznie więcej- zawiera człowieka. Jego historię, rodzinę, doświadczenia, wrażliwość. Jego nieodłączną tożsamość.
W codziennej pracy psychiatrycznej coraz częściej spotykamy się z osobami z diagnozą całościowych zaburzeń rozwojowych. Wynika to z większej świadomości społeczeństwa, lepszej dostępności do profesjonalnej diagnostyki oraz z faktu, że ten sposób rozwoju mózgu dotyczy około 1% populacji. Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym, z którym dziecko przychodzi na świat i już w pierwszych tygodniach życia różni się w od dziecka neurotypowego w wymiarze motorycznym i sensorycznym.
Inny model rozwoju senso-motorycznego prowadzi do innych ścieżek rozwoju komunikacji werbalnej i niewerbalnej, odmienności w rozwoju poznawczym oraz może prowadzić do różnych wtórnych konsekwencji emocjonalnych.
Na przestrzeni minionych dekad zmieniała się definicja i rozumienie istoty spektrum autyzmu. Dynamika rozwoju świadomości tematu znajdowała swoje odzwierciedlenie w zmieniających się kryteriach diagnostycznych zarówno w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 jak i obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych- ICD-10.
Mając dostęp do coraz bardziej obiektywnych i wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych (np. ADOS-2, będący aktualnie złotym standardem, stosowany diagnostyczne w Lesznie od 09.2017, w Polsce od czerwca 2017) rzetelna diagnoza jest możliwa już nie tylko w grupie pacjentów ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, ale także w grupie tzw. wysokofunkcjonujących osób w normie intelektualnej już w pierwszych latach życia.
Do gabinetów pediatrów, neurologów i psychiatrów trafiają rodziny zaniepokojone funkcjonowaniem dzieci w bardzo różnym wieku. Różnice w czasie zgłoszenia wynikają z dużej różnorodności obrazu klinicznego, różnorodności funkcjonowania osób w spektrum autyzmu, różnic w nasileniu zauważalnych odmienności, poziomu funkcjonowania, różnych zdolności adaptacyjnych, ale także z różnic w świadomości i uważności otoczenia.
Najmniej diagnostycznych wątpliwości budzą dzieci z autyzmem i ze sprzężoną niepełnosprawnością intelektualną. Ta grupa pacjentów trafia do terapii w pierwszych latach życia. W Lesznie jest dostępnych wielu merytorycznie dobrze przygotowanych pedagogów specjalnych, logopedów i terapeutów będących istotnym wsparciem rozwojowym dla tej grupy osób.
Niestety dzieci wysokofunkcjonujące, o rozwoju intelektualnym w normie albo powyżej, najczęściej zostają pozostawione same sobie. Pozostawia to swoje kliniczne implikacje.
Pewna część przeoczonych wcześniej diagnostycznie dzieci trafia do gabinetów w wieku przedszkolnym z często błędnym rozpoznaniem zaburzeń zachowania i stopień niedostosowania w funkcjonowaniu przedszkolnym (częściej chłopcy). Pewna część dzieci trafia do gabinetów w wieku wczesnoszkolnym ze względu na trudności z wejściem w grupę rówieśniczą, przeciążenia sensoryczne, zaburzenia snu czy nadmierną labilność emocjonalną. Pewna część młodzieży trafia w wieku gimnazjalnym w obrazie zaburzeń depresyjnych czy lękowych i wtedy przynoszą do gabinetu zwykle już opowieści o różnych szkolnych traumach.
Jest pewna grupa, która pojawia się pierwszy raz w gabinecie w latach wczesnej dorosłości. Często pierwszą dostrzeżoną manifestacją Zespołu Aspergera jest Anorexia nervosa. W tym wieku osoby ze spektrum autyzmu pozbawione wcześniej dostosowanego wsparcia w rozwoju ujawniają już zwykle wtórnie cały wachlarz zaburzeń psychicznych.
I jest ogromna grupa osób, która nigdy nie zostanie zdiagnozowana, borykająca się na co dzień z zaburzeniami motorycznymi, sensorycznymi i z pewną przeżywaną w swoim wewnętrznym świecie odmiennością. Bardzo często pozostają w leczeniu psychiatrycznym z podstawową diagnozą wtórnych do spektrum autyzmu zaburzeń psychicznych.
Na powagę implikacji braku świadomości i adekwatnego wsparcia rozwoju osób w spektrum autyzmu zwróciło uwagę skriningowe badanie przeprowadzone w Sztokholmie w 2008r. Objęło ono wszystkich pacjentów przyjętych do Kliniki w danym roku. W badaniu wykazano, że na 325 hospitalizowanych osób, (przy przyjęciu z rozpoznaniem podstawowym: zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, zaburzeń psychotycznych, zaburzeń osobowości, zaburzeń odżywiania) 84 spełniało kryteria zaburzeń ze spektrum autyzmu (Clinic Neuropsychiatry, 2008; 5,1,13-21).
Spektrum autyzmu dotyczy 1% populacji. Oznacza to, że w naszym mieście żyje ponad 600 osób z ASD. Każdy nauczyciel, pedagog na każde trzy prowadzone klasy spotyka przynajmniej jedno dziecko ze spektrum autyzmu. Każdy lekarz widzi zdiagnozowane i niezdiagnozowane osoby z ASD statystycznie częściej, ponieważ ze względu na działanie łuku psychosomatycznego ta grupa osób jest bardziej narażona na zaburzenia psychosomatyczne, autoimmunologiczne czy endokrynologiczne.
Gabinet każdego psychiatry, psychoterapeuty osoby ze spektrum odwiedzają niemalże codziennie, często ukryci pod różnymi innymi rozpoznaniami…
Odmienności rozwojowe nie mijają wraz z upływającym dzieciństwem.
Dziecko ze spektrum autyzmu staje się osobą dorosłą ze spektrum autyzmu i swoją odmienność w odbiorze rzeczywistości wnosi w przestrzeń akademicką, zawodową i rodzinną.
Przed profesjonalistami więc z obszaru medycyny, psychoterapii i edukacji stoi coraz bardziej zauważalne i naglące wyzwanie prowadzenia skutecznej diagnozy, adekwatnej terapii oraz niezbędnych dostosowań edukacyjnych pozwalających osobom ze spektrum odnaleźć się i w pełni realizować w świecie ludzi neurotypowych
Lek. Ewa Dobiała
psychiatrii i psychiatrii środowiskowej
Certyfikowany psychoterapeuta i superwizor-aplikant
Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
Fundacja Prodeste
