2020-05-14
"Palcem po Lesznie" - Rynek Kościelny, obecnie pl. dr Jana Metziga

Plac powstał najpewniej na przełomie XVI i XVII w. Pewnym jest, że istniał już w pierwszej połowie XVII w., gdyż na planie miasta z 1639 r. oznaczono go jako novum forum, czyli Nowy Rynek, stanowiący chronologicznie drugi – po głównym Rynku – plac rynkowy w mieście.

Z czasem nazwa novum forum uległa zatarciu, a określenie Nowy Rynek zyskał plac położony dalej na zachód, na ówczesnym Przedmieściu Święciechowskim, który jeszcze dziś nosi taką właśnie nazwę. Natomiast ten wcześniejszy, omawiany tu, zyskał określenie Rynku Kościelnego. Stało się tak za przyczyną imponującego zboru luterańskiego Krzyża, który ewangelicy wystawili tu już w XVII w., lecz w obecnej swej formie pochodzi on z pierwszej ćwierci XVIII w.

W pierwszej połowie XVIII w. parafia ewangelicka zbudowała też w południowym fragmencie zachodniej pierzei placu barokową pastorówkę. Budynek ten, uchodzący za jeden z bardziej malowniczych zabytków Leszna już w okresie zaborów, dziś jest siedzibą Muzeum Okręgowego w Lesznie.

Sama architektura placu zyskała większy rozmach dopiero w latach 80. XIX w. Najpierw w 1885 r. we wschodniej pierzei, w jej południowej części, leszczyński mistrz budowlany Franz Feuer wzniósł zaprojektowaną przez siebie katolicką szkołę podstawową, rozbudowaną i nadbudowaną w latach 90. XIX w.

Kilka lat po uruchomieniu szkoły katolickiej, w 1887 r. w zachodniej pierzei placu stanęła zaprojektowana i zbudowana przez lokalnego mistrza budowlanego Ericha Steina ewangelicka szkoła podstawowa. Pod względem architektonicznym budynek wzorowany był ewidentnie na państwowym gimnazjum, zbudowanym kilka lat wcześniej przy ob. pl. Tadeusza Kościuszki.

Istotną ozdobą całego założenia urbanistycznego stał się też neobarokowy, statyczny, ale bardzo nowocześnie wyposażony i przytulny dom mieszkalny dla ewangelickiego pastora, który w 1911 r. przeniósł się ze starej pastorówki do nowej willi, zaprojektowanej przez architekta Otta Johannisa z Charlottenburga.

Dom zbudowano po wschodniej stronie kościoła Krzyża, w głębi układu urbanistycznego ob. pl. dr Jana Metziga, po niedawnych pracach remontowo-konserwatorskich stanowi dziś probostwo parafii katolickiej św. Krzyża. W okresie międzywojennym nazwę placu zmieniono na pl. dr Jana Metziga, zaś w trakcie II wojny światowej był to plac SA. Po 1945 r., usuwając wszelkie symbole oraz nazwy przypominające o niemieckiej przeszłości Leszna, z przedwojennej nazwy pl. dr Jana Metziga zrezygnowano, tworząc plac Armii Czerwonej. Dopiero w 1956 r. powrócono do nazwy pl. dr Jana Metziga, która obowiązuje do chwili obecnej.