2020-09-01
Czym jest wolontariat?

Największym potencjałem organizacji pozarządowych są ludzie. To oni, dzięki swemu zaangażowaniu, dzięki swej pasji potrafią robić rzeczy wielkie.

Wysoka skuteczność wynika z wyjątkowej motywacji – motorem podejmowania zadań nie jest zarobek, ale chęć zrobienia czegoś pożytecznego, chęć sprawdzenia się w działaniu, ale także nauczenia się czegoś nowego i zdobycia nowych doświadczeń życiowych. Działalność, o której mowa, to oczywiście działalność wolontariacka, bez której trudno sobie wyobrazić sprawne funkcjonowanie prawie wszystkich organizacji pozarządowych.

1. Kim jest wolontariusz?

Zgodnie z art. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wolontariuszem jest osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w tej ustawie.

Wolontariuszami nie muszą być wyłącznie osoby pełnoletnie. Również niepełnoletni mogą działać ochotniczo i bez wynagrodzenia na rzecz stowarzyszeń lub fundacji, jednak powinny pamiętać, że musi się to odbywać za zgodą ich rodziców lub prawnych opiekunów.

Wolontariuszami mogą być bezrobotni, którzy działają na rzecz np. stowarzyszeń lub fundacji jako wolontariusze, nie tracąc statusu bezrobotnego, a także nie tracąc prawa do zasiłku. Warto przy okazji podkreślić, że działalność wolontariacka w przypadku takich osób ma ważne znaczenie społeczne – jest szansą na podtrzymanie poczucia własnej wartości, utrzymanie aktywności życiowej, a także zdobycie nowych kompetencji, co może przyczynić się do zdobycia nowej pracy.

Wolontariuszami mogą być także członkowie stowarzyszeń, wykonujący zadania na ich rzecz. W momencie podpisania przez nich porozumienia wolontariackiego, uzyskują oni dodatkowe uprawnienia wynikające z ustawy.

Wolontariusze mogą wykonywać, na zasadach określonych w niniejszym rozdziale, świadczenia na rzecz:

• organizacji pozarządowych,
• organów administracji publicznej,
• jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej,
• podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej.

2. Kim jest korzystający?

Mianem Korzystającego Ustawa określa te podmioty, na rzecz których wolontariusze mogą wykonywać swoje świadczenia. Korzystającymi mogą być:

• organizacje pozarządowe, to znaczy osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, ale posiadające zdolność prawną, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku,
• osoby prawne oraz jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego oraz innych Kościołów i związków wyznaniowych,
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
• spółdzielnie socjalne,
• spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe,
• organy administracji publicznej – zarówno rządowej, jak i samorządowej,
• placówki oświatowe, instytucje kultury, jednostki pomocy społecznej,
• organizacje międzynarodowe

Podmioty, które zostały wymienione mogą korzystać ze świadczeń wolontariuszy z wyłączeniem prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Zastrzeżenie to dotyczy także stowarzyszeń i fundacji prowadzących działalność gospodarczą.

3. Porozumienie

Zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie korzystający ma wobec wolontariuszy szereg obowiązków. Jednym z nich jest obowiązek zawarcia z wolontariuszem porozumienia, które określa zakres i sposób wykonywania świadczeń, a także czas na jaki zostało zawarte.

Forma porozumienia uzależniona jest od czasu wykonywania świadczeń przez wolontariusza. Jeśli porozumienie zostanie zawarte na czas poniżej 30 dni, wówczas porozumienie może zostać zawarte w formie ustnej, natomiast jeżeli okres świadczenia przez wolontariusza jest dłuższy niż 30 dni, wtedy porozumienie powinno być sporządzone na piśmie.

Porozumienie powinno zawierać postanowienie o możliwości jego rozwiązania. Powinno określać, że zarówno korzystający, jak i wolontariusz mogą rozwiązać umowę bez wypowiedzenia lub za wypowiedzeniem.

Obowiązki Wolontariusza

Głównym obowiązkiem wolontariusza jest należyte wykonywanie powierzonych obowiązków, o których mowa jest w zawartym porozumieniu. Porozumienie jest umową cywilnoprawną, w związku z czym wolontariusz może odpowiadać między innymi za nie wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania zawartego w umowie.

Należy zatem zwrócić uwagę, że – zgodnie z art. 43 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifikacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów. Jest to zatem wymóg stawiany w istocie obu stronom – i wolontariuszowi, który powinien nie tylko posiadać określone kwalifikacje, ale także udowodnić je korzystającemu i organizacji, która powinna sprawdzać, czy do swoich działań angażuje osoby kompetentne. Dotyczy to szczególnie tych organizacji i działań, gdzie wymagane są specyficzne umiejętności i predyspozycje, np. praca  z dziećmi, praca z chorymi itd.

Obowiązki Korzystającego

Wobec wolontariuszy Korzystający ma szereg obowiązków. Przede wszystkim musi (na prośbę wolontariusza) na piśmie potwierdzić treść zawartego ustnie porozumienia - dotyczy to świadczeń poniżej 30 dni. Korzystający  powinien poinformować wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi działaniami, a także o zasadach ochrony dla przed zagrożeniami. Ważnym obowiązkiem, o którym powinien pamiętać Korzystający jest zapewnienie ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków. Zadaniem Korzystającego jest także pokrywanie kosztów podróży służbowych i diet. Wolontariusz może w całości lub w części zwolnić z tych obowiązków korzystającego, ale musi to uczynić w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Ponadto Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie stanowi, że Korzystający może na prośbę wolontariusza przedłożyć pisemną opinię o wykonaniu przez niego świadczeń, pokrywać niezbędne koszty ponoszone przez wolontariusza, pokrywać koszty szkoleń, a także zgłosić wolontariusza do ubezpieczenia zdrowotnego pod warunkiem, że nie został nim wcześniej objęty.