2018-02-13
Likwidacja fundacji

W ustawie o fundacjach przewidziane są dwa powody, z jakich może zostać zlikwidowana fundacja. Są to: osiągnięcie celu, dla którego została ustanowiona fundacja albo wyczerpanie środków finansowych i majątku fundacji . W praktyce fundacje raczej są likwidowane z tego drugiego powodu. Dlaczego? Ponieważ cel (cele) fundacji są zazwyczaj tak szeroko i ogólnie formułowane, że trudno wyobrazić sobie sytuację, gdy ten cel zostanie całkowicie osiągnięty i stanie się to przyczyną likwidacji.

WSKAZÓWKA. Należy pamiętać, że fundacja nie jest własnością fundatora w związku z tym majątek pozostały po likwidacji nie może do niego wrócić.

W statucie fundacji warto zapisać informację o tym kto podejmuje decyzję o likwidacji fundacji, kto powoła likwidatora oraz podejmie decyzję o przeznaczeniu pozostałego majątku. Najczęściej decyzja ta należy do najwyższego organu, np. rady fundacji, jeśli została powołana. Czasem decyzja wymaga jeszcze zgody fundatora. Zapisy są różne. Ważne, by postępować zgodnie z tymi wytycznymi. W statucie można zaznaczyć na co może zostać przekazany pozostały po likwidacji majątek fundacji. Ogólnie zasada jest taka, że majątek jest przekazywany na rzecz innej organizacji o podobnych celach statutowych.

Rozpoczęcie likwidacji fundacji - procedura, dokumenty
Pierwszym formalnym etapem rozpoczęcia likwidacji jest podjęcie decyzji o likwidacji fundacji. Jest ona podejmowana odpowiednio przez władze określone w statucie. Może to być np. rada fundacji, fundator albo zarząd jeśli to jedyny organ fundacji.

Zatem pierwszy krok to sprawdzenie zapisów statutu i przeprowadzenie odpowiedniego zebrania, spotkania - zgodnie z procedurą określoną w statucie.

WSKAZÓWKA: Czasem w statucie jest informacja o tym, że likwidację przeprowadza komisja likwidacyjna. To oznacza, że trzeba powołać na likwidatorów co najmniej dwie osoby.

Dokumenty jakie powinny zostać przygotowane to:

uchwała o likwidacji fundacji
uchwała o wyborze likwidatora/ likwidatorów - w uchwale warto również dopisać informację o sposobie reprezentowania organizacji przez likwidatora/likwidatorów. Zwykle przyjmowana jest zasada dotycząca sposobu reprezentacji ze statutu.
uchwała o przeznaczeniu majątku pozostałego po likwidacji - uchwała może być ogólna pozostawiająca wybór konkretnej organizacji likwidatorowi
dodatkowe ustalenia/ dokumenty w zależności od zapisów statutu
Ponadto często, zwłaszcza jeśli jest to spotkanie rady fundacji albo zarządu fundacji, dokumentem jest także protokół z tego zebrania, zawierający również imiona i nazwiska oraz podpisy osób uczestniczących w spotkaniu (taka lista obecności).

WSKAZÓWKA: W przypadku gdy skład organów (np. rady fundacji albo zarządu) liczy np. 2, 3 osoby lista obecności nie jest konieczna. Wszystkie osoby mogą podpisać się pod uchwałą i ewentualnym protokołem.

Wszystkie dokumenty przygotowujemy w dwóch egzemplarzach. Jeden zostaje w archiwach fundacji. Drugi składany jest do sądu w celu otwarcia likwidacji.

Wniosek o otwarcie likwidacji fundacji

Wniosek o otwarcie likwidacji (zmianę danych) składany jest do właściwego oddziału Krajowego Rejestru Sądowego, w którym fundacja jest zarejestrowana. Składa się on z odpowiednich formularzy oraz załączników.

Formularze potrzebne do otwarcia likwidacji to:

KRS-Z61 – formularz główny służący do zgłoszenia otwarcia likwidacji
KRS-ZR – załącznik do formularza głównego służący do zgłoszenia likwidatora/likwidatorów. Na jednym formularzu można zgłosić jedną osobę.
KRS-ZK – załącznik do formularza głównego służący do wykreślenia zarządu wraz ze sposobem reprezentacji określonym w statucie. Zarząd zostaje wykreślony ponieważ jego obowiązki w momencie otwarcia likwidacji obejmuje likwidator/likwidatorzy.

Formularze podpisywane są przez likwidatora/likwidatorów (w zależności od przyjętego sposobu reprezentacji likwidatorów).

Formularze dotyczące likwidacji kliknij tutaj: FORMULARZE

Dokumenty składane do wniosku o otwarcie likwidacji to:

uchwała o rozwiązaniu fundacji
uchwała o wyborze likwidatora/ likwidatorów
uchwała o przeznaczeniu majątku pozostałego po likwidacji
oświadczenie likwidatora o adresie do doręczeń - każdy likwidator składa oświadczenie o swoim adresie pod który można dostarczać korespondecję. Informacje te mają ułatwić sądowi kontakt z podmiotami zarejestrowanymi w KRS. Adresy te nie będą widoczne w danych rejestrowych, ale będą się znajdowały w dokumentach, które zbiera sąd.
protokół z zebrania wraz z listą obecności - jeśli został przygotowany

Od wniosku pobierana jest także opłata w wysokości 150 zł dla fundacji bez działalności gospodarczej albo 350 zł dla fundacji zarejestrowanej również w rejestrze przedsiębiorców. Jeśli wniosek jest przesyłany pocztą to potrzebne jest także potwierdzenie przelewu dokonania opłaty sądowej albo wniosek o zwolnienie z tej opłaty.

Zakończenie likwidacji fundacji
To likwidator ustala kiedy ma się zakończyć likwidacja. Początek likwidacji określa data podjęcia uchwały o rozwiązaniu fundacji lub data wskazana w postanowieniu sądu o zarządzeniu likwidacji. W ustawie o fundacjach nie ma termin na zakończenie procesu likwidacji, ale w praktyce zwykle, odwołując się do przepisów dotyczących stowarzyszeń, likwidacja trwa maksymalnie rok. Zwykle fundacje likwidują się w tym czasie.

Ostatnim etapem likwidacji jest zwołanie zebrania odpowiedniego organu w celu podjęcia decyzji o zakończeniu likwidacji i zatwierdzeniu sprawozdania likwidatora (jednym z jego elementów jest sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji). Ostateczna decyzja jest więc podejmowana przez odpowiedni organ statutowy - ten sam, który podejmował decyzję o rozpoczęciu likwidacji. Może to być np. rada fundacji, może to być fundator. Jeśli są takie organy, likwidator musi je powiadomić, że zakończył proces, po to aby te organy ostatecznie zakończyły likwidację (podjęły uchwałę o zakończeniu likwidacji).

Dokumenty po zebraniu na dzień zakończenia likwidacji:

uchwała o zakończeniu likwidacji i przyjęciu sprawozdania finansowego na dzień zakończenia likwidacji – podpisana odpowiednio przez osoby ją podejmujące (np. radę fundacji/ fundatora/ likwidatora),
sprawozdanie z likwidacji wraz ze sprawozdaniem finansowym na dzień zakończenia likwidacji oraz potwierdzeniem podania do publicznej wiadomości ogłoszenia o otwarciu likwidacji – podpisane przez likwidatora.

Po tej decyzji likwidator składa do sądu wniosek o wykreślenie organizacji na formularzu KRS-X2 załączając wymienione dokumenty. Opłata za wykreślenie organizacji z KRS to 300 zł. Jeśli wniosek jest przesyłany pocztą do wniosku dołączamy także potwierdzenie przelewu dokonania opłaty sądowej albo wniosek o zwolnienie z tej opłaty.

Finansowe zakończenie działalności fundacji
Obowiązkiem likwidatora jest zakończenie działalności fundacji również pod kątem rachunkowo-księgowym. Innymi słowy zakończenie działań także jeśli chodzi o finanse/majątek organizacji – zamknięcie ksiąg rachunkowych.

Zanim jednak do tego dojdzie likwidator w momencie otwarcia likwidacji musi wiedzieć jak wygląda obraz majątku likwidowanej fundacji. W związku z tym sporządza sprawozdanie finansowe na dzień rozpoczęcia likwidacji. Sprawozdanie to składa się z tych samych elementów, co sprawozdanie finansowe sporządzane na zakończenie roku obrotowego. Różnica polega na tym, że obejmuje inny okres czasu – od ostatniego sprawozdania finansowego zamykającego rok do daty podjęcia uchwały o likwidacji. Po zakończeniu likwidacji likwidator sporządza sprawozdanie na dzień zakończenia obejmujące okres od dnia otwarcia likwidacji do dnia zakończenia.

Za te same okresy sporządzany (sporządzane) jest formularz rozliczenia podatkowego CIT. To też oznacza, złożenie ich (CITów) do urzędu skarbowego.

Sprawozdanie finansowe na dzień otwarcia likwidacji oraz sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji od października 2018 roku sporządza się wersji elektronicznej. Jest ono podpisywane także elektronicznie przez osobę sporządzającą oraz przez likwidatora za pomocą profilu zaufanego albo certyfikowanego podpisu elektronicznego.

W praktyce najlepiej, żeby sprawozdanie przygotowała osoba, która do tej pory prowadziła księgowość fundacji.

W trakcie trwania likwidacji zdarzenia o skutkach finansowych, księgowane są zgodnie z ogólnymi zasadami księgowania w otwartych w dniu rozpoczęcia likwidacji księgach rachunkowych. W ten sposób likwidator potwierdza również prowadzenie likwidacji np. wygaszanie działań – zamknięcie konta bankowego, spłacanie obietnic, wniesienie opłat sądowych, opłacenie księgowości, wyprzedaż majątku stałego, a także przekazanie majątku pozostałego po likwidacji.

W praktyce decyzję o tym ile zostało majątku po likwidacji można podjąć dopiero po zabezpieczeniu wszelkich płatności czyli dopiero w momencie gdy minie czas dany w ogłoszeniu na zgłaszanie ewentualnych roszczeń.

W momencie kiedy już wiadomo jaki to majątek, można go przekazać wybranej organizacji.

Po zakończeniu wszelkich działań likwidator podejmuje decyzję o zakończeniu likwidacji. Na ten moment zgodnie z ustawą o rachunkowości zamyka się księgi rachunkowe, przygotowując na ten dzień sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji. Składa się ono z tych samych części co sprawozdanie finansowe sporządzane na zakończenie roku obrotowego, ale obejmuje okres od otwarcia likwidacji do jej zamknięcia.

Sprawozdania finansowe na dzień otwarcia likwidacji i na dzień zamknięcia likwidacji powinny być także przyjęte (zatwierdzone) w ciągu 6miesięcy od daty ich zatwierdzenia a potem przesłane drogą elektroniczną odpowiednio:

do Szefa KAS (Krajowej Administracji Skarbowej) - fundacja bez działalności gospodarczej
do KRS - fundacja z działalnością gospodarczą

Źródło: www.ngo.pl

Magdalena Kaleta oraz Michał Kluska opisują problem likwidacji fundacji poniżej:

Problematyka procedury przeprowadzenia likwidacji i zamknięcia fundacji została przedstawiona w ustawie z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach w sposób bardzo lakoniczny. Art. 15 ustawy określa sytuacje, w których fundacja może zostać zlikwidowana, tj. w razie osiągnięcia celu, dla którego fundacja była ustanowiona, lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 lipca 1983 r. (III CZP 88/93) przyjął, że przyczyny likwidacji fundacji określone są w ustawie w sposób wyczerpujący. Kwestią sporną jest zatem dopuszczalność określania w statucie fundacji dodatkowych przesłanek likwidacji, co jednak przyjmują niektórzy autorzy powołując się na użyte w art. 15 ust. 2 ustawy sformułowanie: „jeżeli statut nie przewiduje likwidacji fundacji”, z którego przy zastosowaniu rozumowania a contrario wynika, że statut może przewidywać likwidację fundacji.

Niezależnie, do fundacji ma także zastosowanie przepis art. 42 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli osoba prawna, a więc również fundacja, nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora, który powinien doprowadzić do powołania organów fundacji albo złożenia wniosku o jej likwidację.
Art. 15 ustawy wskazuje także, że fundacja podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie. Najczęściej statut określa jednak tylko organ, który podejmuje decyzję (uchwałę) o likwidacji, nie regulując tej kwestii w sposób wyczerpujący. Słusznie stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 lutego 2000 r., że decyzja właściwego organu fundacji o likwidacji nie powoduje utarty przez nią osobowości prawnej lecz stanowi przesłankę wszczęcia postępowania likwidacyjnego.
Po podjęciu przez organ uchwały o likwidacji i złożeniu do sądu rejestrowego niezbędnej dokumentacji i formularzy, sąd dokona wpisu likwidacji fundacji do rejestru. Jeżeli fundacja jest wpisana także do Rejestru Przedsiębiorców (oprócz Rejestru Stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej), za odpowiednim wnioskiem sąd zarejestruje otwarcie likwidacji w obu rejestrach i umieści wpis o likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Fundacja w likwidacji w dalszym ciągu ma osobowość prawną, z tym że jej działania powinny być skierowane na zakończenie jej działalności przez wybranego w tym celu i zgłoszonego sądowi likwidatora.
Fundacja może zatem rozpocząć procedurę likwidacyjną, która zgodnie z art. 15 ustawy odbywa się w sposób wskazany w statucie. Co jednak w sytuacji, gdy statut fundacji nie reguluje tej kwestii bądź reguluje ją w niewielkim zakresie? Wydaje się, że należy wtedy przyjąć, że mamy do czynienia z luką prawną i przeprowadzić likwidację analogicznie do przepisów dotyczących likwidacji innych osób prawnych. W tym miejscu pojawia się kolejne pytanie – czy mają to być przepisy dotyczące spółek, stowarzyszeń czy może spółdzielni. Sam Sąd Najwyższy w powołanym wyżej orzeczeniu nie sprecyzował dokładnie które z nich są najbardziej adekwatne twierdząc, że „w wypadkach istniejących luk w statucie fundacji, […] nie można wykluczyć stosowania odpowiedniego przepisów Prawa spółdzielczego bądź Prawa o stowarzyszeniach.”

Można zatem przyjąć, że celem likwidacji fundacji jest zamknięcie jej działalności i doprowadzenie do zakończenie jej bytu prawnego. Po otrzymaniu postanowienia sądu o wpisie likwidacji likwidator powinien podać tą informację do wiadomości publicznej w wybrany przez siebie sposób. Przepisy nie określają dokładnej treści i sposobu publikacji, pozostawiając pewną dowolność – może to być publikacja w gazecie, na stronie internetowej, czy wywieszenie informacji w siedzibie fundacji. Kolejnym krokiem jest sporządzenie sprawozdania finansowego na dzień otwarcia likwidacji oraz listy zobowiązań fundacji. Na tej podstawie likwidator powinien „zamknąć wszystkie sprawy” fundacji, tj. ściągać wierzytelności i wypełnić zaciągnięte zobowiązania. Po zakończeniu tych czynności likwidator przedstawia odpowiedniemu organowi fundacji do zatwierdzenia sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji. Oznacza to, że należy jeszcze raz zwołać odpowiedni organ fundacji, który przyjmie uchwałę o przyjęciu sprawozdania finansowego i zakończeniu likwidacji. Następnie likwidator składa do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie fundacji z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS-X2). Fundacje prowadzące działalność gospodarczą zgodnie z zasadą jednego okienka składają wraz z wnioskiem dokumenty aktualizacyjne do ewidencji REGON (RG-2) i urzędu skarbowego (NIP-2). Z momentem wykreślenia fundacja traci osobowość prawną.
Co jednak, gdy pomimo otwarcia likwidacji, likwidator nie będzie podejmował żadnych czynności i fundacja będzie trwała „w stanie likwidacji”? Słusznym wydaje się zastosowanie na zasadzie analogii przepisów art. 37 ust. 3 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, przyjmując, że jeżeli likwidacja nie zostanie zakończona w ciągu roku od dnia jej zarządzenia, likwidatorzy przedstawiają przyczyny opóźnienia sądowi, który w razie uznania opóźnienia za usprawiedliwione przedłuża termin likwidacji lub zarządza zmianę likwidatorów.
Warto także pamiętać, że statut może określać, co stanie się ze środkami fundacji pozostałymi po jej likwidacji przy zachowaniu ustawowego wymogu przeznaczenia ich na te same cele, dla których założona została fundacja. Jeżeli statut fundacji nie określa przeznaczenia środków majątkowych pozostających po jej likwidacji, sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków z uwzględnieniem celów, którym fundacja służyła.

Autorzy:
Magdalena Kaleta, aplikant adwokacki w Kancelarii Olesiński & Wspólnicy, biuro w Warszawie
Michał Kluska, adwokat w Kancelarii Olesiński & Wspólnicy, biuro w Warszawie, Zespół Prawa Mediów Elektronicznych

Opublikował: ngo@leszno.pl

🖶 drukuj